مشتری(برجیس)

مشتری

مشتری یا برجیس بزرگترین سیاره ی منظومه ی شمسی است و پنچمین سیاره ی از خورشید است...

مشتری(برجیس)

بزرگترین سیاره منظومه شمسی، مشتری یا ژوپیتر یا برجیس

است که در فاصله پنجم از خورشید قرار گرفته است.  از اینجا

به بعد سیارات حالت گازری پیدا کرده، بسیار بزرگ می‌شوند،

بسیار پرجرم، با چگالی کم، دارای اقمار زیاد و حلقه هستند و

اصولاً دنیاهای متفاوتی را از سیارات سنگی قبلی به دست

می‌دهند.

این سیاره بیش از 1300 بار از زمین بزرگتر، (قطر آن 11 بار

بیشتر از قطر زمین است) جرم آن 388 بار بیشتر از جرم زمین

و مشتری به تنهایی 5/2 بار سنگین‌تر از تمام سیارات و اقمار

سیارکهای منظومه شمسی است.

این سیاره در یک مدار بیضی شکل نسبتاً کشیده‌ای از 740 میلیون

کیلومتر تا 815 میلیون کیلومتر فاصله به دور خورشید می‌چرخد.

یک شبانه روز آن 9 ساعت و 50 دقیقه محاسبه می‌شود و یک

دور کامل آن به گرد خورشید 5/4332 روز یا 8/11 سال به طول

می‌انجامد. چگالی آن کم حدود 3/1 گرم بر سانتیمتر مکعب است.

به علت سرعت دورانی زیاد و گازی بودن این سیاره قطر استوایی

آن 800/142 کیلومتر است در حالی که قطر قطبی آن حدود

200/134کیلومتر می‌باشد. میزان تمایل محور این سیاره به 3

درجه می‌رسد در حالیکه تمایل محور چرخشی زمین نسبت به خط

عمود بر صفحه حرکت انتقالی زمین 5/23 درجه است. این سیاره

به حدی پرجرم و گرانش آن زیاد است که با سرعت 60 کیلومتر

بر ثانیه می‌توان از سطح آن گریخت. سرعت مداری سیاره حدود

13کیلومتر بر ثانیه است که به گرد خورشید می‌چرخد، سیارات

هرچه از خورشید فاصله می‌گیرند، از سرعت مداری آن کاسته

می‌شود.

این سیاره از حدود 300 سال پیش مورد مطالعه با تلسکوپ

قرار گرفته است. نخستین بار گالیله این سیاره را مشاهده نمود

و تصویر نسبتاً دقیقی از آن را رسم نمود. 4 قمر در اطراف آن

قابل رؤیت بود که امروزه به اقمار گالیله معروف شده است.

نزدیکترین و کوچکترین آنها، قمر «یو» یا «آیو» است. در

سفر اخیر سفینه‌‌های وینجر در سال 1979 اطلاعات جدیدی

از این اقمار به دست آمد، گرچه درمورد اقمار 4گانه مشتری

ستاره‌شناس دیگری قبل از گالیله به آنها توجه کرده بود (سیمون

ماریوس)، لیکن امروزه معلوم شده است که در این قمر

فعالیت‌های آتشفشانی نسبتاً زیادی وجود دارد. این قمر

آتشفشانی، سنگی است . قمر «اروپا» از لایه یخ احتمالاً ساخته

شده «گانیمید» و «کالیستو» ممکن است ذخایری در زیر سطح

از آب فراوانی داشته باشند.

اطراف این سیاره را یک حلقه سنگی احاطه نموده است که از

روی زمین قابل رؤیت نبوده و تنها سفاین وینجر 1و 2 از پشت

سیاره توانستند این حلقه را ببینند و عکس بگیرند.

در مشاهده تلسکوپی سیاره جو فوقانی این سیاره قابل رؤیت

است، دارای لایه‌های تیره رنگ به موازات استواست نوارهای

قهوه‌ای رنگ را کمربند (belt) و نوارهای سفید را حلقه یا

(Zone) گویند. فشار جوی در حلقه‌ها زیاد و فشار در

کمربندها کم است. در این قسمت‌ها گاز خرمایی رنگ آمونیاک NH3 و در نوارهای سفیدرنگ – گازهای cH4 متان با

سرعت زیادی در اطراف سیاره می‌چرخند

این سیاره گازی شکل براساس محاسباتی که صورت گرفته در

حال سردشدن و کوچک شدن است و یکی از منافذ خروج

حرارت سبب ایجاد لکه بزرگ و سرخرنگی در جو این سیاره

شده است. این لکه که به Red spot یا چشم مشتری معروف

است به طور 30 تا 40 هزار کیلومتر و عرض 14 هزار

کیلومتر گسترده است و از زمان رؤیت آن در 300 سال پیش

تاکنون قابل رؤیت است. این لکه بسان یک گردباد عظیم در

حال چرخش است و یک مرکز پرفشار را تشکیل داده است.

سردشدن سیاره در طول قرون و اعصار حجم آن را کم نموده

و به سرعت دورانی آن خواهد افزود. سیاره مشتری خود از

گازهای H هیدروژن و He  هلیوم ساخته شده است و هرچه

به عمق آن پیش برویم بر فشار و حرارت درونی آن افزوده

می‌شود. در اعماق حدود 1000 کیلومتری از سطح سیاره

فشار اتم‌های هیدروژن بر یکدیگر (حدود 5600 برابر فشار

جو زمین است)، دما را به شدت بالا برده و کم‌کم هیدروژن‌ها

را از حالت گازی به حالت مایع منتقل می‌کند. باز در اعماق

بیشتر فشار هیدروژن به حدی می‌رسد که این مایع به حالت

هیدروژن فلزی مایع بدل شده که یک هادی یا رسانای

الکتریسیته است و چرخش سیاره مشتری سبب ایجاد یک میدان

الکترومغناطیس قوی در اطراف این سیاره می‌شود. این میدان

در اطراف سیاره بسیار وسیع است، آن سوی مشتری که رو به

خورشید است قدرت میدان به حدود 6 برابر شعاع مشتری

می‌رسد و از سمت پشت سیاره صدها برابر شعاع مشتری این

میدان امتداد دارد. قطبین این سیاره برخلاف قطبین زمین ـ

جنوب و شمال ـ است.