ماه

ماه- تنها قمر زمین

 سیاره زهره، خواهر زمین نام‌گذاری شده است، ماه بعنوان

قمر زمین، دختر این سیاره نامیده شده است. هر جرمی که به

دور ستاره بچرخد سیاره و هر جرمی که به دور یک سیاره

بگردد، قمر آن سیاره گفته میِ‌شود...

سیارات اول و دوم هیچ قمری ندارند، لیکن از سومین سیاره

اقمار حضور پیدا می‌کنند. در منظومه شمسی دهها قمر کوچک

و بزرگ وجود دارد، بسیاری از اقمار از نظر حجم و اندازه

نسبت به سیاراتشان بسیار کوچک هستند. با قطرهایی کمتر از

 1000کیلومتر، برخی از آنها به صورت کوههای پرنده و به

دور سیاره خود می‌چرخند.

 قمر زمین از نظر حجم و اندازه نسبت به زمین بسیار بزرگ

می‌نماید، از این رو برخی از دانشمندان این دو جرم را به

صورت یک سیستم نگاه می‌کنند و به سیستم زمین ـ ماه معروف

کرده‌اند. که این دو جرم به دور مرکز ثقل مشترکشان

می‌گردند.

ماه با جرم کمتر از 81/1 جرم زمین در حداقل فاصله 360

هزارکیلومتری و یا در حداکثر فاصله 400 هزارکیلومتری از

زمین قرار دارد که به  دور کره زمین می‌چرخند.

این جرم با قطر 3480 کیلومتر  هر 5/29 روز یکبار، یک

دور به گرد زمین می‌چرخد.

در نگاه ساده به ماه بخشهای تیره رنگ و قسمت‌هایی از ماه،

روشن ملاحظه می‌شود.

این بخشهای تیره را اول بار گالیله به نام دریا یا «ماریا» نام

گذاشت، چون تصور می‌کرد اقیانوسها و دریاهایی بر سطح ماه

قرار دارند، لیکن با توجه به ساخت تلسکوپ‌های قوی و

مسافرت‌های فضایی و عکسهای ارسالی از سطح ماه معلوم

گردید که سطح ماه شامل جلگه‌های هموار، رشته کوهها و

گودالهای کوچک و بزرگ است. این اشکال همواره ثابت است

چون عامل فرسایش در سطح ماه چندان حضور ندارد، به

همین جهت نقشه‌های کوچک و بزرگی با طرح ثابت از سطح

ماه ترسیم شده است و بر گودالهای بزرگ آن، دانشمندان اسامی

خاصّی از منجمین، فیزیکدانان قدیم و جدید را نامگذاری

نموده‌اند.

کره ماه هر 5/29 روز یکبار، یک دور به دور زمین می‌چرخد

ولی قبل از این مدت یک بار به دور محور خود چرخیده است

که مدت 3/1 27 روز طول می‌کشد. 

به علت اینکه ماه در گردش خود حول زمین، به دور سیاره‌ای

می‌چرخد که خودش در حال حرکت و جلورفتن است، لذا از

مجموع این دو حرکت ماه یک مسیر مارپیچ را در اطراف

زمین طی می‌کند.

در این مسیر مارپیچ ماه زمانی به ما نزدیک است و زمانی از

ما دورتر می‌شود، بنابراین فاصله متوسط ماه از زمین کمی

بیش از 380 هزار کیلومتر است. مدار ماه به دور زمین با

صفحه مدار زمین  لذا در هر ماه و هر گردش کره ماه به دور

زمین یک خسوف و کسوف رخ نمی‌دهد.

زمانی نیز سایه زمین، شب هنگام روی کره ماه می‌افتد و

بخشی یا تمام ماه سیاه و یا مسی رنگ می‌شود. علاوه بر ایجاد

خسوف و کسوف، ماه تأثیرات دیگری نیز بر زمین دارد.

مشخص شده است که هر 6 ساعت یک بار در شبانه روز آب

دریاها و اقیانوسها بطور متوالی مد و جز پیدا می‌کند که این

خود به علت جاذبه جرم نزدیکی مثل ماه به کره زمین است.

کره ماه، آتمسفر زمین، و حتی بخشی از سطح زمین را که در

مقابل ماه قرار دارد اندکی به سمت بالا می‌کشد.

در بخشهایی از سطح ماه را رشته کوههای مرتفع و یا کم

ارتفاع، منفرد و یا زنجیره‌ای ساخته‌اند که حداکثر تا 8 کیلومتر

ارتفاع دارند. در میان این گونه نواحی هموار و ناهموار

هزاران گودال یا حفره (کریتر Crater) وجود دارد که نتیجه

هزاران برخورد شهابسنگی با سطح ماه است.

برخی از آنها بسیار ریز در حد قطر دانه‌های گرد و غبار،

برخی در حد چندین ده کیلومتر قطر دارند. به علت نبودن جو،

باد، باران و ...، هیچگونه فرسایشی در سطح این کره جریان

ندارد، لذا شکل ناهمواریها ثابت می‌ماند امروزه دانشمندان، بر

روی نقشه‌های کره ماه، نام برخی از منجمان را بر این

گودالهای بزرگ منظور نموده‌اند، یکی از این حفره‌های بزرگ

بنام تیکو، دیگری بنام کپرنیک، و یکی دیگر به نام خواجه

نصیرالدین طوسی و از این قبیل است.

در دهه 1970 نزدیک 10 نفر از فضانوردان بر سطح ماه

فرود آمدند و در سطح آن راهپیمایی نمودند، آزمایشات زیادی

انجام دادند و تقریباً همه گونه اطلاعاتی را که بشر فکر می‌کرد

به کمک فرستادن ماهواره‌ها و فضانوردان امروزه جمع‌آوری

شده است حتی چند کیلویی از سنگ، و شن و خاک ماه را برای

انجام آزمایشاتی به زمین می‌آوردند. این کره نخستین جرم

آسمانی است که توسط انسان فتح شده است.